1. Tiêu chuẩn Quyết định Cuối cùng của Căn cứ

Nguyên tắc cơ bản của tư duy logic (Logical Thinking) là xây dựng lập luận (Argument – Luận chứng) có tính thuyết phục cao. Tiêu chuẩn cuối cùng để xác định một căn cứ có phải là “sự thật” hay không chính là: Nó có đủ cơ sở Logic để khiến người khác công nhận hay không?.

Trong cấu trúc lập luận, các căn cứ (Premise – Tiền đề) đóng vai trò là “Vì” (Because) để dẫn đến “Nên” (Therefore) là Kết luận (Conclusion – Kết luận). Để luận chứng này vững chắc, các căn cứ phải được kết hợp với sự thật.

Sự thật (Fact) ở đây được định nghĩa là thông tin có sức thuyết phục và có thể kiểm chứng được. Muốn tăng cường sức thuyết phục, căn cứ cần phải dựa trên:

1. Sự thật Khách quan (Objective Facts): Đây là những dữ liệu định lượng (Quantitative Data), số liệu thống kê cụ thể, hoặc những quan sát thực tế tại hiện trường (hiện trường thực tế ). Việc sử dụng các con số cụ thể và chi tiết sẽ khiến người khác khó bác bỏ hơn là các ấn tượng chủ quan.
2. Tính Hợp lý Logic (Logical Validity): Căn cứ đó phải phù hợp và liên kết chặt chẽ với kết luận. Nếu kết luận không rõ ràng là “Có/Không” hay “Tùy thuộc vào điều kiện gì”, thì toàn bộ lập luận sẽ trở nên vô nghĩa.

Tóm lại, để một căn cứ được chấp nhận là “sự thật” trong quá trình ra quyết định, nó phải là nền tảng mà từ đó, thông qua một quy trình suy luận hợp lý, người khác có thể đi đến cùng một kết luận hoặc thừa nhận tính đúng đắn của lập luận.

2. Xây dựng Cấu trúc Logic Hoàn chỉnh

Trong thực tiễn doanh nghiệp, đặc biệt là khi đưa ra các quyết định mang tính chiến lược hướng tới tương lai (ví dụ, phát triển sản phẩm mới, mở rộng thị trường), chúng ta thường thiếu các Sự thật Khách quan tuyệt đối về tương lai. Do đó, cách làm tối ưu là kết hợp Sự thật Khách quan hiện tại với các yếu tố mang tính dự đoán và uy tín cao để xây dựng một cấu trúc Logic tổng thể.

A. Xây dựng Khung Logic với Cấu trúc Kim Tự Tháp (Pyramid Structure)

Để đảm bảo lập luận chiến lược là hoàn chỉnh và dễ hiểu, chúng ta nên áp dụng Cấu trúc Kim Tự Tháp (Pyramid Structure – Cấu trúc kim tự tháp). Cấu trúc này giúp:

1. Làm rõ Chủ trương/Giả thuyết: Xác định thông điệp chính (Main Message) hay Chủ trương (Claim – Khẳng định) ở đỉnh.
2. Hỗ trợ bằng Căn cứ (Why?): Dưới Chủ trương là 2 đến 4 căn cứ chính (Key Line Message – Thông điệp dòng chính) trả lời cho câu hỏi “Tại sao?” (Why?).
3. Neo vào Sự thật (Fact-based): Mỗi căn cứ chính này phải được hỗ trợ bởi các dữ kiện, số liệu, hoặc kinh nghiệm thực tế cụ thể, đảm bảo toàn bộ lập luận được neo vào sự thật (Fact-based).

Cấu trúc này không chỉ giúp người ra quyết định nhìn rõ tính hợp lý (Logos – Tính hợp lý) của quyết định, mà còn đảm bảo các căn cứ không bị thiên lệch hay bỏ sót, ví dụ như sử dụng khung 3C (Khách hàng, Đối thủ cạnh tranh, Công ty) để phân tích bối cảnh.

B. Tận dụng Căn cứ có Sức Thuyết phục Cao (Uy tín và Tầm nhìn)

Khi các quyết định hướng tới tương lai không thể chỉ dựa vào dữ liệu đã có (past data), chúng ta phải sử dụng những căn cứ có sức thuyết phục cao (Highly Persuasive Premises), chủ yếu là những yếu tố liên quan đến yếu tố con người, được gọi là Ethos (Đạo đức/Độ tin cậy) trong nghệ thuật thuyết phục.

1. Phát ngôn của Nhân vật Chủ chốt (Key Figures): Đặc biệt trong giai đoạn khởi nghiệp hoặc phát triển kinh doanh mới (New Business Development), tầm quan trọng của người lãnh đạo là không thể phủ nhận. Các nhà đầu tư mạo hiểm (Venture Capitalists – Quỹ đầu tư mạo hiểm) thường rất quan tâm đến khả năng và uy tín của Đội ngũ Quản lý (Management Team – Đội ngũ quản lý). Thậm chí, một ý tưởng hạng hai đi kèm với một người lãnh đạo hạng nhất vẫn được đánh giá cao hơn. Do đó, lời phát biểu, cam kết, kinh nghiệm, và đặc biệt là Tầm nhìn (Vision – Tầm nhìn) của người đứng đầu—dù không phải là dữ liệu cứng—vẫn là căn cứ quan trọng để thuyết phục các bên liên quan (Stakeholders – Các bên liên quan) về tiềm năng thành công.
2. Giá trị Dự đoán Tương lai: Sự thật Khách quan hiện tại (ví dụ: thị trường đang mở rộng) chỉ là một phần. Khi dự đoán tương lai (ví dụ: về tiềm năng bán hàng, lợi nhuận), việc xây dựng kịch bản (Scenario Planning – Thiết kế kịch bản) và các dự báo tài chính cần phải dựa trên các giả định hợp lý xuất phát từ chiến lược đã được thiết lập. Uy tín của người đưa ra giả định này (tức là Nhân vật Chủ chốt) giúp các giả định đó có trọng lượng hơn.

Tóm kết

Nguyên tắc Kết hợp với Sự thật yêu cầu các nhà lãnh đạo và quản lý không chỉ dừng lại ở việc thu thập dữ liệu (data collection). Họ cần phải:

• Đánh giá Tính Chính xác và Phù hợp: Kiểm tra liệu các dữ liệu thu thập có thực sự chính xác và liên quan (Relevance – Tính liên quan) đến vấn đề đang thảo luận hay không.
• Đánh giá Giá trị Tạo ra: Xác định liệu dữ liệu có đủ sức nặng và logic để làm nền tảng cho các bước suy luận tiếp theo, dẫn đến một quyết định chiến lược khả thi, đặc biệt là khi quyết định đó đòi hỏi sự tham gia và niềm tin (Trust – Niềm tin) của nhân viên và các bên liên quan.
• Kết hợp Logically: Xây dựng cấu trúc lập luận (dùng Pyramid Structure là tốt nhất) để lồng ghép các Objective Facts với các yếu tố mang tính Ethos (như uy tín lãnh đạo và Tầm nhìn) nhằm tạo ra sự thuyết phục toàn diện, đặc biệt trong bối cảnh ra quyết định hướng tới tương lai.

Bằng cách tuân thủ tiêu chuẩn này, chúng ta sẽ tăng cường tính hợp lý và giảm thiểu rủi ro của các quyết định “đánh cược” trong kinh doanh