03. Tận dụng Framework để tiết kiệm thời gian và năng lượng

Estimated reading: 6 minutes 20 views

1. Triết lý Cốt lõi: Tại sao cần Framework?

Đừng coi Framework là những bài tập học thuật khô khan. Hãy coi nó là “Lối tắt của Tư duy”.

Tốc độ (Speed): Thay vì bắt đầu từ con số 0, Framework cung cấp cấu trúc sẵn có để bạn điền thông tin và xử lý ngay lập tức.
Toàn diện (MECE): Framework là tấm lưới lọc giúp bạn không bỏ sót những yếu tố quan trọng (như bỏ quên “Đối thủ” hay “Sản phẩm thay thế”).
Ngôn ngữ chung: Giúp cả team hiểu nhau ngay lập tức mà không cần giải thích dài dòng (Ví dụ: “Vấn đề nằm ở chữ P thứ 3 trong 4P”).

Dưới đây là bảng tổng hợp “Khi nào dùng cái gì?” để bạn tra cứu nhanh:

Tên Framework	Mục đích sử dụng (Khi nào dùng?)	Câu hỏi cốt tử (Key Question)	Lưu ý quan trọng
3C (Customer, Competitor, Company)	Dùng đầu tiên. Để có cái nhìn tổng quan về chiến trường.	Ai mua? Ai bán? Ta là ai?	Đừng quên chữ C thứ 4: Co-operator (Đối tác) hoặc Context (Bối cảnh).
SWOT (Cross-SWOT Matrix)	Dùng để tìm chiến lược tấn công hoặc phòng thủ.	Làm sao dùng Điểm mạnh (S) để bắt lấy Cơ hội (O)?	Đừng chỉ liệt kê. Hãy lai ghép (S x O) để ra hành động cụ thể.
5 Forces (5 Áp Lực)	Dùng để đánh giá độ hấp dẫn của ngành.	Ngành này có dễ kiếm tiền không hay bị bóp nghẹt?	Đừng chỉ nhìn hiện tại. Hãy dùng nó để dự báo sự thay đổi tương lai.
Value Chain (Chuỗi giá trị)	Dùng để soi chiếu nội bộ, tìm điểm yếu vận hành.	Khâu nào tạo ra tiền? Khâu nào chỉ tốn tiền?	Quyết định Make (Tự làm) hay Buy (Thuê ngoài) dựa trên năng lực cốt lõi.
Positioning Map (Bản đồ định vị)	Dùng để tìm sự khác biệt hóa.	Tại sao khách hàng chọn tôi thay vì đối thủ?	Chọn 2 trục (Axes) độc lập là yếu tố sống còn. Tránh trục “Giá vs Chất lượng”.

Sử dụng Framework là tốt, nhưng lạm dụng nó là thảm họa. Hãy khắc cốt ghi tâm 3 nguyên tắc này:

Sai lầm: Tự hào vì điền kín các ô trống trong bảng SWOT.
Đúng: Tự hào vì từ bảng SWOT đó, tìm ra được một “Insight” đắt giá giúp công ty kiếm tiền.
Câu thần chú: “So What?” (Thì sao?). Nếu vẽ xong mà không biết làm gì tiếp theo, hãy vò nát tờ giấy đó đi.

Sai lầm: Cố ép một Start-up nhỏ xíu phải làm phân tích PESTLE vĩ mô như một tập đoàn đa quốc gia.
Đúng: Dám sửa đổi Framework. Nếu 4P không đủ, hãy thêm P thứ 5. Nếu mô hình Porter cũ kỹ, hãy vẽ lại nó.
Tư duy: Thực tế quan trọng hơn lý thuyết.

Sai lầm: Ngồi trong phòng lạnh vẽ bản đồ chiến lược mà không bao giờ đi gặp khách hàng.
Đúng: Dùng Framework để định hướng, sau đó lao ra thị trường để kiểm chứng (Validate).
Hành động: Một bản đồ 3C vẽ trên khăn giấy sau khi nói chuyện với 10 khách hàng có giá trị hơn bản đồ 3C dài 100 trang viết dựa trên Google.

Để thực sự làm chủ chương này, tôi muốn bạn thực hiện “Thử thách 7 ngày Logic”:

Ngày 1-2: Chọn một quán cà phê bạn hay ngồi. Dùng 3C để phân tích tại sao họ đông (hoặc vắng) khách.
Ngày 3-4: Lên mạng tìm một sản phẩm bạn thích. Thử vẽ Positioning Map xem nó đang đứng ở đâu so với đối thủ.
Ngày 5-6: Xem lại công việc hiện tại của bạn. Vẽ Value Chain của chính bạn. Bạn đang tạo ra giá trị ở khâu nào? Khâu nào bạn đang làm lãng phí thời gian?
Ngày 7: Tổng hợp lại. Bạn có thấy tư duy mình nhanh hơn và sắc bén hơn chút nào không?